Panleukopenia to niebezpieczna choroba wirusowa kotowatych, którą wywołuje parwowirus kotów. Atakuje przede wszystkim kocięta do 4 miesiąca życia.
Koci tyfus
Panleukopenia to silnie zaraźliwa i w wielu przypadkach śmiertelna choroba wirusowa, za którą odpowiada FPV – feline parvovirus. W przebiegu tej choroby u kotów dochodzi do spadku liczby leukocytów we krwi i osłabienia odporności. Wirus najbardziej zagraża kociętom – śmiertelność w tej grupie może sięgać nawet 75%.
FPV jest przy tym wyjątkowo zaraźliwy i bardzo odporny na warunki zewnętrzne. Dla zobrazowania: wirus kociego tyfusu wytrzymuje zamrażanie, wysuszanie, a nawet temperaturę 80°C przez 2 godziny, a w sprzyjających warunkach może przetrwać w środowisku nawet przez rok.
Jak dochodzi do zarażenia kocim tyfusem?
Główną drogą zakażenia jest błona śluzowa jamy ustnej i nosa kota. Po okresie inkubacji trwającym od 2 do 10 dni wirus zaczyna się replikować. Gdy przedostanie się do krwiobiegu, dochodzi do wiremii, co umożliwia jego dalsze rozprzestrzenianie się do narządów docelowych.
Ze względu na to, że podczas replikacji wirus ten jest zależny od aktywności dzielących się komórek, jego namnażanie przebiega szczególnie intensywnie w tkankach o wysokiej aktywności mitotycznej, np. w komórkach nabłonka jelit. Ich zakażenie prowadzi do rozwoju zapalenia błony śluzowej jelit, co zaburza wchłanianie wody i składników odżywczych.
Wirus intensywnie namnaża się także w komórkach szpiku kostnego i tkanki limfatycznej, co może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania układu krwiotwórczego. W efekcie może dojść do leukopenii oraz osłabienia odporności (immunosupresji).
Zakażenie może również nastąpić drogą śródpłodową, co może prowadzić do poronienia, a częściej do narodzin słabo żywotnych kociąt.
U kotek zakażonych bezobjawowo FPV może przeniknąć do płodów i spowodować zaburzenia rozwoju móżdżku, a niekiedy także siatkówki.
Jak przebiega koci tyfus (panleukopenia)?
Najcięższy przebieg kociego tyfusu występuje zazwyczaj u kociąt w wieku od 6 tygodni do 4 miesiąca życia, co wynika z niewykształconego jeszcze w pełni układu odpornościowego. Nadostry przebieg FPV może pojawić się także u kotów przewlekle chorych, z rozwiniętą immunosupresją oraz u kotów geriatrycznych. W takich przypadkach choroba rozwija się błyskawicznie – często bez typowych objawów prodromalnych – a śmierć może nastąpić w ciągu 24–48 godzin od pojawienia się pierwszych symptomów.
W przebiegu ostrym koty są zwykle osowiałe, unikają ruchu, wykazują objawy bólu, przestają jeść i pić. Często pojawiają się wymioty, biegunka, gorączka oraz szybkie odwodnienie, które prowadzi do pogorszenia ogólnego stanu zdrowia. Bez podjęcia leczenia śmierć następuje w ciągu kilku dni.
U kotów z przebiegiem podostrym obserwuje się umiarkowaną osowiałość i niewielką biegunkę, która utrzymuje się przez kilka dni.
Zakażenie dorosłych kotów zazwyczaj ma łagodny przebieg – nawet u osobników, które nie były szczepione.
Jakie są objawy panleukopenii u kotów?
U kociąt chorych na panleukopenię pierwsze objawy to apatia, gorączka, brak apetytu i niechęć do picia wody. Charakterystyczne jest to, że kot leży na mostku z podkurczonymi przednimi łapami i nie reaguje na bodźce – z powodu silnego bólu brzucha. W wyniku gorączki i wymiotów dochodzi do odwodnienia. Wypadnięcie trzeciej powieki jest oznaką bardzo złego stanu zwierzęcia.
Jeśli kot przeżyje 2–3 dni od pojawienia się objawów, zazwyczaj pojawia się biegunka z krwią. Postępujące odwodnienie prowadzi do spadku masy ciała, utraty elastyczności skóry i zapadnięcia gałek ocznych. Najwięcej przypadków śmierci występuje między 3. a 5. dniem choroby.
Jeżeli kot przeżyje, objawy kliniczne ustępują powoli, a powrót do pełni sił może trwać nawet kilka tygodni. W tym czasie – z powodu immunosupresji – może dojść do wtórnych zakażeń.
W przebiegu nad ostrym kocięta padają nagle, bez wyraźnie rozwiniętych objawów.
U kotów zakażonych śródpłodowo, u których doszło do hipoplazji móżdżku, pojawiają się objawy neurologiczne: symetryczna niezborność ruchowa, czasem drżenia mięśni. Objawy te pozostają przez całe życie.
Diagnostyka panleukopenii
Na podstawie wieku kota, objawów klinicznych oraz wywiadu z opiekunem lekarz weterynarii może podejrzewać koci tyfus.
Ostateczne potwierdzenie diagnozy uzyskuje się jednak poprzez badanie krwi, które w tym przypadku ujawnia silną leukopenię. Obecność wirusa można również potwierdzić badaniem kału metodą hemaglutynacji, w mikroskopie elektronowym, poprzez izolację w hodowlach komórkowych lub metodą immunofluorescencji. W praktyce lekarze weterynarii najczęściej sięgają po testy ELISA.
W diagnostyce różnicowej należy wykluczyć m.in.: ciało obce w przewodzie pokarmowym, toksoplazmozę, ostre bakteryjne zapalenie jelit, posocznicę, zatrucia oraz chłoniaka (mięsaka limfatycznego).
Warto pamiętać, że niektóre choroby mogą dawać bardzo podobne objawy kliniczne, dlatego szybka i trafna diagnoza jest kluczowa dla wdrożenia odpowiedniego leczenia. U młodych kociąt stan może pogarszać się bardzo szybko, więc każda zwłoka w diagnostyce znacząco obniża szanse na przeżycie.
Z tego względu tak ważna jest ścisła współpraca opiekuna z lekarzem weterynarii oraz uważna obserwacja nawet subtelnych zmian w zachowaniu i stanie zdrowia kota.
Leczenie kociego tyfusu
Głównym celem leczenia w przypadku zakażenia FPV jest utrzymanie kota przy życiu. Terapia polega na uzupełnianiu płynów poprzez dożylne infuzje, hamowaniu wymiotów, zwalczaniu wtórnych infekcji bakteryjnych za pomocą antybiotyków, a także na stabilizacji zaburzeń elektrolitowych oraz kwasicy. W ciężkich przypadkach może być konieczne żywienie pozajelitowe.
Gdy kot zaczyna wykazywać apetyt, należy wprowadzić częste, małe porcje łatwostrawnej, mokrej karmy – najlepiej dietetycznej, przeznaczonej dla zwierząt z chorobami przewodu pokarmowego.
Niektórzy lekarze weterynarii decydują się także na przeprowadzenie transfuzji pełnej krwi w trakcie trwania choroby.
Profilaktyka i szczepienia
Dostępnych jest kilka rodzajów szczepionek przeciwko panleukopenii kotów. Najczęściej stosuje się szczepionki zawierające żywy, osłabiony wirus, które szybko pobudzają układ odpornościowy i zapewniają długotrwałą ochronę.
Zaletą szczepionek z zabitym (inaktywowanym) wirusem jest możliwość ich bezpiecznego stosowania u kotek w ciąży.
Szczepiąc młode koty, należy uwzględnić tzw. lukę immunologiczną – to okres, w którym przeciwciała otrzymane od matki nie chronią już skutecznie kocięcia, a jednocześnie mogą utrudniać wytworzenie odporności po szczepieniu. Taki moment może trwać około dwóch tygodni i wystąpić w różnym wieku.
U większości kociąt poziom matczynych przeciwciał spada pomiędzy 8. a 12. tygodniem życia – wtedy szczepienie staje się skuteczne. Zazwyczaj wystarczy jedna dawka po 12. tygodniu życia, choć dla większego bezpieczeństwa można ją powtórzyć między 16. a 20. tygodniem.
Odporność po szczepieniu szczepionką żywą pojawia się po około tygodniu i może utrzymywać się przez wiele lat. Choć standardowo zaleca się doszczepienie co 1–2 lata, niektóre badania – np. Scotta i Geissingera – wykazały, że podanie dwóch dawek szczepionki inaktywowanej w 8. i 12. tygodniu życia może zapewnić odporność na całe życie.
Podsumowanie
Koci tyfus, czyli panleukopenia kotów, to wyjątkowo groźna choroba wirusowa wywoływana przez FPV – parwowirusa kotów. Najbardziej narażone są kocięta do 4. miesiąca życia, u których śmiertelność może sięgać nawet 75%. Dlatego najważniejsze znaczenie w profilaktyce ma szczepienie kociąt, najlepiej między 8. a 12. tygodniem życia, które może zapewnić wieloletnią, a nawet dożywotnią odporność.
FAQs
Czy koci tyfus da się wyleczyć?
Nie ma leku zwalczającego wirusa bezpośrednio, ale intensywne leczenie objawowe i odpowiednio wczesna reakcja zwiększają szanse na przeżycie.
Jak długo trwa leczenie kociego tyfusu?
Zazwyczaj leczenie panleukopenii u kotów trwa 7–14 dni. W tym czasie kot wymaga stałej opieki, nawodnienia i leczenia wspomagającego.
